martes, 2 de diciembre de 2014

GURE AMODIOZKO ISTORIOA. Euskarari eta eskaldunoi eskainita.



Txikitatik banekien existitzen zinela. Baina, hain urrun geunden elkarrengandik non ez nizun zuri erreparatzen. Denboraren poderioz, urte askoren buruan, nahi gabe, zuregana hurbildu nintzen, eta hasi zinen kasu egiten, ni konturatu barik. Ahopean deitzen zenidan eta nik jaramonik ez nizun egiten. Eta horrela jarraitu zenuen ia zazpi urtez, presarik gabe, haserretu gabe, tematu gabe, egonarriz hartuta, zure helburua berandu baino lehen lortuko zenuelakoan.

Apurka – apurka zuregana hurbiltzen hasi nintzen, ez nahita, baina, bazeneukan interesgarria iruditzen zitzaidan zerbait, erakartzen ninduen zerbait, baina ez nekien zehatz-mehatz zer zen. Ezer gutxi artean, egia esan, hasieran denek “gaizki” hitz egiten baitzidaten zutaz; oso zaila zinela lau haizetara zabaltzen zuten. Hori horrela izanda, estreinakoz hurbiltzen saiatu nintzenean, berehala damu zitzaidan eta zu alde batera utzi nahiago izan nuen. Ez nuen sufritu nahi, beraz, erabaki nuen beste batzuekin joatea: ingelesak, frantziarrak… pentsatzen bainuen lortezina zinela niretzat. Horrela, behintzat, sinestarazi nahi izan zidaten eta itsu-itsuan sinetsi ere. Ez nintzen ausartzen ni neu bakarrik nengoela zu ezagutzen. Fama horrekin…

Hala ere, zuk isilik jarraitzen zenuen nire zain, presa barik, haserretzeke, baina zure pazientzia agortzen ari zen. Horregatik, erabaki zenuen mezulari batzuk bidaltzea, zuregana hulbitzera bultzatzeko, zutaz ondo hitz egiteko, zu ezagutzeko, tratatzeko eta, maitasuna agertu ezean, uzteko. Nerabe bat bezala portatu zinen eta bikain aukeratu zenituen mezulariak: zu partekatzeko lain asko maite zintuzten pertsonak.

Eta horrela, zutaz hizketan hasi nintzen, galdetzen, interesatzen… baina, arretaz, dena eman nahi barik, artean zuri buruzkoak gogoan baineuzkan. Noizbait zurekin hitz egiten ausartu nintzen, baina lotsaz, artean errespetu handia nizun-eta. Izan ere, egiten nuenetan gorritzen nintzen, eta gehienetan hobe nuen isildu. Hala eta guztiz ere, zuk setati jarraitzen zenuen, beldurra ematen baitzizun ni galtzeak, interesatuta hasita nengoela. Eta, badaezpada ere, mezulariak bidaltzen segitzen zenuen jo eta su; helburu bakarra izanik: ni zeureganatzea.    

Eta azkenean, lortu ere lortu zenuen. Gehiago eutsi ezinik maitemindu ninduzun. Beldurrak haizeak eraman zituen, zegoeneko prest nengoen, eta ondo ezagutzeko, tratatzeko eta zurekin gehiago mintzatzeko irrikaz. Banekien asko irakatsi eta erakutsi behar zenidala eta, konturatzerako, guztiz murgilduta nengoen istorio honetan. Hasi ginen elkar ezagutzen, komunikatzen, berba egiten, gero eta lotsa gutxiagoz eta zutaz harro. Hilabete gutxiren buruan erabat maiteminduta nengoen. Zutaz ez ezik, zure ohiturez, ahoskeraz, dantzez, jaiez, kulturaz ere maitemindu nintzen.

Orain urte bat baino apur bat gehiago elkarrekin daramagularik, harreman guztietan bezala, gaizki-ulertu batzuek eta komunikazio ezak eraman naute amore eman nahi izatera, behin baino gehiagotan. Arrazoi zeukaten zutaz “txarto” hitz egiten zidatenek: zail samar zara. Baina, ni jabetu naiz zaila bezain desberdina, eta hori da, hain zuzen, aparteko, erakargarri eta zoragarri bihurtzen zaituena.    

Hilabeteotan, komunikazioa pixkanaka-pixkanaka erraza eta arina izatea lortu dugu eta gero eta gai sakonago eta dibertigarriagoez aritzen gara. Hobeto ulertzen diogu elkarri, nahiz eta zure familietako batzuk ulertzea kostatu. Dena den, badakit haiek ere maite nautela, ontzat hartzen dutela gure harremana eta elkarrekin jarraitzea nahi dutela. Segidan nabaritzen zaie.

Askotan, hutsak egiten ditut, bete batzuetan, badirudi atzera joaten dela harremana, baina zuri ez zaizu batere inporta: egonarriz hartuta jarraitzen duzu nire alboan, zuzentzen eta laguntzen. 

Orain arte,  errespetu handiz tratatu izan dugu elkar, eta, agian, egun batean, hain lagun min bilakatuko gara non hika egiten ere amaituko dugun. Auskalo!

Gaur zure eguna da eta lerro hauek eskaini nahi dizkizut, zuri eta zure bizitza posible egiten dutenei. Konturatu gabe, ni ere banago haien artean. Eskerrik asko, bihotzez, EUSKARAri eta EUSKALDUNoi.


jueves, 18 de septiembre de 2014

8 urte Euskal Herrian.

Zortzi urte pasatu dira. 2006ko irailaren 18an Sevillan esnatu nintzen. Hegaldi bat hartu behar nuen Bilborantz. Bizitza berria, jende desberdina eta leku ezezagunak nire zain zeuden. Apur bat beldurtuta (23 urte baino ez neuzkan) nire maleta hartu (inor ezagutu gabe), esan "agur" aita eta amari eta, dardara batean, Sevilla, nire jatorrizko eta maitasun herria, utzi nuen. Hasieran "gero arte" bat izango zela pentsatzen nuen, hiru hilabete geroxeago bueltatzekoa nintzen-eta. Hala ere, ikus dezakezuenez ez zen batere horrela izan.
Inoiz ez nuen ezta imaginatu ere egin hemen aurkituko nituela lana, benetako lagunak, maitasuna, baita beste familia bat ere. Inoiz ez nuen imaginatu zortzi urte geroago lerro hauek baserri batetik, Euskal Herriko bihotzean, idazten arituko nintzela,  are gutxiago, euskaraz.

Izan ere, lehenengo zazpi urteetan, lana dela, zaila dela, ez nion hemengo hizkuntza ikasteari eman. Baina, orain dela urte bete (apur bat gehiago, agian) nire bizitzak sekulako bira eman du. Denboraren poderioz, hasi nintzen gero eta gehiago hemengo jendea eta ohiturak maitatzen. Orduan, konturatu nintzen orain arte egindakoa ez zen nahikoa. Horregatik esan nion neure buruari "Reyes, bene-benetan hemengo kultura eta jendea ezagutu nahi baduzu bere oinarria aurkitu behar duzu" Eta, zein den euskaldunen oinarria? Argi eta garbi: hizkuntza. Hizkuntza da ohitura guztiak mugitzen dituena, tradizioak sortzen dituena, jendea lotzen duena eta, azken finean, kultura biltzen duena. Orduan, aitzakiak alde batera utzi nituen eta, apurka-apurka, hasi nintzen benetako sustraietan murgiltzen. Orain esan dezaket nire hausnarketak okerrak ez zirela eta erabaki ezin hobea hartu nuela.

Nahiz eta hasieran pentsatu batzuek nire interesa ez zutela ondo hartuko, denborak erakutsi dit guztiz kontrakoa. Egin nuen (eta jarraitzen dut egiten) errespetuagatik, noski, baina sekula ezin izan nuen imaginatu jarrera hau. Zinez.. Nahi gabe eta proposatu gabe, jendeak hartu nau euskalduntzat (izan ere, bere arrazoi-puxka du, euskaldun berria naiz) eta arrotz bezala ikusten nindutenek orain bultzatzen naute jarraitzera. Eta bakar-bakarrik euskara ikaste hutsagatik. Beno, noski, euskara izatea ez da edozein gauza, euskara da haien bizitzak mugitzen dituena. Eta hori, Sevillarra izanik ("de pura cepa", gainera) gehiegi da euskaldunentzat. Eta irakatsi didate akatsak egin arren, hanka sartu arren edo lotsa eman arren hobe dela zerbait hitz egitea ixilik egotea baino. Hasieran, ez nintzen ausartzen euskara erabiltzen pentsatzen nuelako hainbeste akats egitea erespetu falta bat izan zitekeela. Hilabete batzuk geroago konturatu naiz errespetu falta dela ez erabiltzea.

Badira zortzi urte nire etxea utzi nuela, beste etxe bat aurkitu dut eta jarraitzen dut Sevillar izaten, nire sustraiak maitatzen eta nire tradizioak mantentzen. Hori kultura berri bat errepetatzeko, ezagutzeko eta maitatzeko ezinbestekoa da. Haiek sartu dira nire bihotzean eta nik badakit ni ere sartu naizela haien bihotzetan. Egiten ez duena nahi ez duelako da.





domingo, 27 de julio de 2014

Gloriaren hitzak.

Orain, egun batzuk geroxeago, Gloriaren hitzak idatzi nahi ditut. Egun batean, berak galdetu zidan: "Reyes, egun osoa ematen duzu idazten. Niri ere gustatuko litzaidake zerbait idaztea. Nola egin dezaket?" Orduan nik eskaini nire laguntza eta baietsi nion nire bloggean beren hitzak idaztea. Berak diktatu eta nik kopiatu. Hemen daude beren hitzak, berak esan zuen bezala.

"Uztailaren 7a: egun berezia izan zen guretzat, San Fermín eguna. Euskaraz ikasten ari den neska sevillar bat etorri da gure etxera eta euskara hizkutzetan murgilduta dago eta ikixi dena nahi du. Irakurtzea eta idaztea "fenómeno" egiten du. Hitz egitea landu nahi du.
Berehala moldatu zen gure erara eta ikaragarrizko zorte izan dugu berarekin, ezagutzea eta gure etxera etortzea... Guk berari irakasten dugu baina berarekin asko ikixten dugu, baita ere. Eta egun asko ez ziren, baina une guztia apropetxatzen ditu hitz egiteko eta entzuteko. Horrelaxe jarraituko dugu beti harremanetan. Eta hurrengoan, gehiago idatziko dut."

Eta nik, pozik, jarraituko dut idazten nahi duena. Horrek esan nahi du bueltatuko naizela. Eta laster izango da, gainera.

martes, 22 de julio de 2014

Laster arte, Errezil...

Azken eguna Errezilen eta urduri egin nuen lo. Bukaera heltzear zegoen eta, nire barruak ukatu nahi zuen. Duela bi aste bakarrik, egindako bidea Errezileraino, hain luzea, iluna, ezezaguna... alderantziz egin behar nuen. Hala ere, honezkero, sobera ezagutzen nuen. Lehen eguneko urduritasuna eta zalantzak desagertu ziren, eta orain pena bihurtu ziren. Nola aldatzen diren gauzak egun batzuetan, ezta?

Nire egonaldian Errezilen aurkitu dut, nire sukaldari aldea: ikasi dut erroskillak egiten (gero eta hobeto geratzen zaizkit, bide batez), kroketak, mermelada... Beti, Gloriari esker. Nire mendizale aldea ere aurkitu dut: igo naiz Herniora (Errezildarrentzat erreferente bat). Baserrian, kalekume hori, besteak beste, esnatu da egunero behien marruarekin; ikasi du belarra ebakitzen eta biltzen eta, horren ondorioz, atera zaizkio baba batzuk; jaso ditu letxugak, tipulak eta abar baratzatik; soroatik kendu du belar gaiztoa...
Denbora honetan, Sevillar hori murgildu da Euskal Herri sakonean (arazorik gabe, gainera), ikasi eta miretsi ditu haien ohiturak, ezagutu leku eta giro batzuk orain arte erabat ezezagunak berarentzat, aurkitu benetako lagunak, maitasun asko hartu du eta, garrantzitsuena, topatu du beste familia bat: bere familia euskalduna.
Eta, lehendabiziko helbururi buruz? Ez dago esan beharrik euskara dexente ikasi duela erdaldun horrek: esamoldeak, esaerak, hemengo euskalkia, hitz berri batzuk eta, batez ere, naturaltasuna gainditu du. Beraz, esan genezake jadanik ez dela erdalduna.

Baina ordua zen joateko. Bizilagunengana joan ginen Gloria eta biok agurtzeko. Fidela (amona) eta Eleuterio (semea) bazkaldu ari ziren eta nahi zuten haiekin jatea. Ezetz esan genuen. Beste plan batzuk geneuzkan. Nahiz eta azken eguna izan, luzea izango zen. Edo, hobeto esanda, azken eguna izateagatik, luzea izango zen, hain zuzen. Gogorra zen lehen agurra. Hain denbora gutxi eta hainbeste maitasuna hartuta. Nola ote posible da hori?
Malkoak ateratzeko zorian agur esan nionenean Enrikeri: "Ez utzi berba egiten, neska!" esan zidan. "Segi holan!" Hasieran (eta bukaeran baita ere) ondo ulertu ez arren, izugarri estima genuen elkar. Agurra eman nien logelari, oherari, panpinari eta negar batean irten gure baserritik. Gogorra izan zen. Hainbeste botako falta nuen! Agur hurbiltasuna, hiriburu hotzara noa.

Dendaren sartzen nintzen aldiro harrera bero bat egiten zidaten. Ze jatorrak dendariak! Egia esan, leku guztietan gertatzen zitzaidan gauza bera: bizilagunen etxean, elizan, tabernan... Azken eguna izanik, are gehiago. Adibidez, Letea jatetxean. Mari Ángelesek eskatu zidan pasatzeko eta nik ezin nuen nire hitza hautsi. Beste agurra are hunkigarriagoa. Barratik atera ziren Mari Ángeles eta Eli besarkada galanta bat emateko eta musukatzeko. Mari Angelesek nahi nuen kroketa batzuk jatea, baina beste leku batera joan behar genuen bazkaltzera eta ez genuen beteta heldu nahi. Baina, itzuliko naiz probatzera, seguru. Izan ere, Mari Ángelesek esan zidan: "Bihotz-bihotzez esaten dizut hau zure etxea dela. Etorri nahi duzunean" Eta lepoa jokatuko nuke bihotzez esaten zuela. Jakina da bueltatuko naizela. Eta, arrazoi du gure lagun Xabierrek, ama bat bezalakoa da Mari Ángeles.

Agur Errezil, hurrengora arte! Eta abiatu ginen Gloria eta biok Azkoitira, Iban eta Edurnerengana. Esan dudanez, agurra luzetxoa izan zen...Azkoitian bertan bazkaldu nuen, leku zoragarri batean, Gloria, Iban, Edurne eta bi txikiekin: Nora eta Julen. Nora portatu zen printzesa balitz bezala. Julen, (txikiena) apur bar bihurriago, adinagatik, baina, oso "graxioxo" eta zintzo-zintzo. Xarmangarriak dira. Gainera, apurka-apurka Nora eta Julenen konfiantza lortzen ari nintzen.

Beti bezala, elkarrizketa biziki atsegina izan genuen. Gozamena da haiekin mintzatzea. Edurnerekin, betiko moduan, zoragarria, denetatik hitz egiten, isildu gabe. Gainera, eta gezurra badirudi ere, hasi nintzen ulertzen Ibani. Gero eta hobeto ulertzen diogu elkarri. Hortaz, esan dezaket zerbait aurreratu naizela. Eta Gloria... sobera ezagutzen duzue, ezta? Mikel, Aintzane-eta ezin izan ziren etorri. Hala ere, oparitu zidaten Hernioren zintzarri bat, ikurriñaren kolorez. Gloriak, aldiz, eman zidan beste bat, Ama Virginarena, egindako erroskillak eta mermelada, baldinbaitiere! Oilo-ipurdi jarri zitzaidan, zirraragarri, zinez. Eta, berriro, malkoak ateratzear...

Heldu zen garaia behin betiko agurra esateko. Ze pena! Hamaika besarkada denon artean: Iban, Edurne, txikiekin eta, handiena Gloriarentzat... Nekez, kontrola nezakeeen negarra. Baina, behin kotxean sartuta utzi nituen malkoak ateratzen. Inork ni ikusteke... ezin nuen saihestu, ez nuen nahi. Gainera, batzuetan, hobe da barruan sartuta daukazuna ateratzea gordetzea baino. Hainbeste irabazi nuen, hainbeste ikasi nuen... Susmatu nuen bezala, hainbeste botako falta nuen...

Sevillar bat baserri batean eta euskara ikasten. Nork esango zen? Ba... Gloriak irakatsi zidanez: EZINA EKINEZ EGINA. Egia galanta.

Ez adiorik, Errezil!




domingo, 20 de julio de 2014

Pozik Errezilen...

Gauzak sinestezinak gertatzen zaizkit egunero. Gaur, goiz altxatu naiz eta joan gara Errezilgo elizara. Orain arte ez nintzen sartu eta gogoa neukan ezagutzeko. Ikaragarri handia da hain jende gutxi bizitzeko. Iruditu zait ederra, dotore, garbi, koru ederrarekin... eta bi eskultura atentzioa eman zizkidan: bata Domingo Erkiziarena, martir, Errezilgo seme bat. Bestea, San Martinena, elizako erretaularen erdian kokatuta. San Martin da Errezilgo patroia, azaroaren 11n ospatzen da: nire urtebetetzea, bide batez, beste kasualitate bat...
Eliza ikusten genuenean, sakristiatik atera zen apaiza. Kontatu genion nire istorioa eta, bat-batean hasi zen hitz egiten nirekin lehen frantsesez, gero ingelesez. Nola eta nire lehetasunezko bigarren hitzkuntza euskaraz den, izugarri kostatzen zait beste hizkuntzaz egitea. Beraz, ia-ia ezinezkoa egin zitzaidan erantzutea. Egoera, barregarria zen oso. Hala ere, are harriagarriagoa zen esan zigunean sartzeko sakristian meza entzuteko. Eta hor geunden Gloria, Maite (beste bizilagun bat, jada aipatutakoa) eta hirurok meza entzuten eta nik gaztelaniak erantzuten, otoizak euskaraz ez baititut ikasi, oraindik...
Meza amaitutakoan joan ginen, berriro, Maiteren etxera (elizaren alboan dago). Baina, oraingo honetan, erakutsi zigun bere landetxea (Etxe Berri deritzona) Lau logela, sekulako sukaldea eta hiru komuna. Eroso, baserri moduzko apainduta... leku ezin egokiagoa oporra txiki batzuk pasatzeko. Ez dago esan beharrik itzel ikuspegiak ikusten direla leiho guztietatik. Egia esan, ez litzaidake inportako asteburu luze bat pasatzea landetxe horretan.

Errezilgo eliza izan ezik beste inguruko elizak ere bisitatu ditut. Esatebaterako, Loiola. Nola eta Jesuitetan ikasten nuen, estimu handitan daukat San Inazio. Egia esan, egon nintzen Loiolan jadanik, baina egoera ez zen egokiena basilika ezagutzeko. Egoera hau, aldiz, bai. Beraz, pozik eta presarik gabe egin nuen bisita eta, behingoz, ezagutu ez izanaren arantza atera ahal izan nuen.

Eta oraindik ez dizuet kontatu beste ospakizun bat. Hamabost egun baino ez daramat Errezilen eta bi urtebetetze topatu ditut. Lehengo egunean Amaiarena, beste egun batean, Enrikerena. 88 urte ez direnez betetzen egunero, ustekabe txiki bat antolatu genion Enrikeri. Eraman genuen Leteara bazkaltzera. Nabaritu zaio poz-pozik zegoela. Batzuei ez zaie batere gustatzen urteak betetzea. Enrikek, aldiz, beste ikuspuntu desberdina dauka: arazoa da ez betetzea. Eta arrazoi berak.
Dotor-dotore jantzita, txapela buruan, betiko moduan, denok elkarrekin irten ginen etxetik jatetxera. Eguzkia ere atera zen, beraz, kanpoan, terrazan, egin genuen bazkaria. Jatetxean, hasi zen Enrike banatzen karameluak, umeek egiten duten bezala. Bere urtebetzea zen eta, antza denez, nahi zuen denek ospatzea berarekin.

Oparitu genion bote bat lurrin eta poz handia hartu zuen oparia. Gero, gonbidatu ginduen. Zelako detalle! Amaitu baino lehen atera zuten urtebetetzeko tarta bat bi kandela piztuta, bi zortzi. Bukatzeko, patxaran bat hartu bitartean, bertso franko bota zituen Enrikek, gure bertsolariak, nahiko ederrak, bide batez.
Leteara joaten naizen bakoitzean beti primeran tratatzen naute, horrela, gozamena da joatea, benetan. Izan ere, kasu honetan, Mari Ángelesek, jabeak, esan zidan: "Erreziletik joan baino lehen, etorri agur esateko, eh!" Eta, ez dago esan beharrik joango naizela.

viernes, 18 de julio de 2014

Eguraldi onak jarraitzen duenean...

Izugarrizko bistarekin altxatzen naiz egunero Errezilen. Leku ezin zoragarriagotan kokatuta dago gure baserria. Eta bista haiekin, gosaltzea plazer handi bat da. Gaur, sukaldean sartutakoan esan dut: "Zelan?" Oierrek erantzun: "Baratza landu, ardiak jan eman, belarra bildu..." Txiste bat zen, noski. Haiei arraroa egiten zaie entzutea zelan zer moduz- en ordez. Eta nik banekien Gipuzkoan "zer moduz" nahiago dutela baina, hainbeste denbora Bizkaian bizitzen... Eta, txantxaz aparte, arrazoi zeukan. Eguzkiak jarraitzen zuen zeruan, hortaz, guk lantzen jarraitu behar genuen. Onartu behar dut ez naizela hain zuzen trebea eskuekin, baina, Gloriak esaten didan bezala: "Hobe da laguntza txiki bat ezer ez baino"
Beraz, hartu berriro eskuarea, oraingo honetan eskuazalaz jarrita baba babesteko, eta harira! Ahalik eta hoberen saiatzen nintzen belarra biltzen eta erabat txarra ez naiz izan behar. Izan ere, Oierrek biltzailea eraman nahi nau segalari txapelketara. Imagina ezazue? Damutuko litzateke berehala...

Behin belarra bilduta eta jasota, baratzara, kontuz osina ez ukitzeko. Hala eta guztiz ere, baten bat mina egin zitzaigun. Bakar-bakarrik tipulak jaso genitzakeen. Lehen egunetan, eguraldiak ez zuenez lagundu, bazkari gehienak ez zeunden prest oraindik. Tomateek ere ez zuten hartu behar duten kolorea, beraz, utzi genituen. Hori bai, letxuga bat hartu genuen bazkaltzeko (baratzatik mahaira, zuzen-zuzenean)
Eta baratzatik, sorora. Non dago aldea? Baratzean landatzen dira letxugak, porruek, tipulak, tomateak, azenarioak, azelgak, berenjenak eta abar. Soroan, aldiz, babarrunak, artoa eta papatak.
Eta zer egin genuen soroan? Batez ere, belar gaiztoa kentzea. Eta, nola aldatzen den soroa behin kenduta! Txukun-txukun geratu zen. Deigarria iruditu zitzaidan artoarena. Badirudi, baserri bakoitzak daukala bere arto mota bat eta, haien artean, guztiz desberdinak dira. Uztengo balitz landatzeari, sekula ez litzateke berbera izango, sekula ez luke berreskuratuko bere jatorrizko zaporea. Bitxia, ezta?
Udare ugari (edo txermenak, hemen dioten bezala) jaso nituen eta, bidenabar, jan. Kiwiekin ezin izan nuen egin gauza bera, urrira arte ez daudelako prest. Dena den,  ikusten ziren kiwi txiki-txiki batzuk adarren artean. Baserrian bertan, gainera, ohitura daukate sagardoa egiteko, sagar urte baldin bada, noski.

Lana bukatuta, atseden bat merezi nuen. Amaiarekin joan nintzen igerilekura. Benetako asmoa hondartzara joatea zen baina, Euskal Herrian bizi gara eta hemen beroaren ostean, galerna dator. Horren aurrean, igerilekuaren alde jo genuen. Asteasun eman nuen arratsaldea Amaia eta bi lagunekin: Izarne eta Ane. Ia-ia denbora osoa uraren sartuta geunden, beroa itogarria zen. Ezinezkoa zen jende gehiago sartzea igerilekuren barruan. Umeez gainezka zegoen, batzuetan enbarazu egiten ziguten baina ez gehiegi... jasangarri, esan daiteke.
Izarne eta Ane, oso jatorrak, saiatzen ziren motelago mintzatzen nik ulertu ahal izateko. Beste mutil batzuk gurekin zeuden eta haietako bat beti "erderakadak" esaten zebilen. Barreren artean, zuzendu behar izan nion ez dakit zenbat aldiz... "Beroa insoportable da" Nik, "jasanezina". "Guk korregituko dizugu" Nik, "zuzenduko". "Helatu bat nahi dut", nik, "izozkia" "Goazen pizinara", "Igerilekura". Beste gauza deigarri bat; hemen inork ez du esaten igerilekua, baizik eta "pizina". Izan ere, ikaragarri arraroa egiten zaie igerilekua esatea zein entzutea. Ze gauzak...
Tarte bat egon ginen, baita ere, Maitanerekin, Amaiaren ahizpa. Bera bertsoak eskolara joaten da. Izugarri polita iruditzen zait. Inoiz gustatuko litzaidake bertsoak ondo ulertzea. Momentuz, kaleko euskararekin etsi beharko dut. Amaiak, aldiz,  euskal dantzak egiten ditu eta entseatzen du urte osoa. Ez dauka oporrik. Bide batez, hasi da irakurtzen opari nion liburua. Eta, itxuraz, asko gustatzen zaio.










.

jueves, 17 de julio de 2014

Eguraldi ona datorrenean.

"Hernioa iyo al zea behiñe?" (Itzulpena: "Herniora igo al zara behin ere?" Hori galdetu zidan Oierrek lehengo egunean. Gaur esan dezaket baietz. Nola ez nintzen ni joango Herniora Errezilen egonda?
Eguraldi ona datorrenean gauza pilo bat egin dezakegu. Baina, lagun ona etortzen bada ere, aukera gehiago eta ederragoak agertzen dira. Atzo egon nintzen bisitariaz, ba, hala hemen beste bat...
Nire bila etorri eta biok joan ginen Herniora. 1.078 metro, Gipuzkoako mendirik ezagunetako bat eta Errezildarrentzat, garrantzitsuena. Zelatunen hasi eta poliki-poliki, presarik gabe, igo, ardi eta ahuntzen artean, ikuspegi ederraz gozatzen... Kontuz ibili ginen harriekin orkatilak ez bihurtzeko eta, batez ere, ez erortzeko eta ederra egiteko.
Bidean, kanta batzuk bota genituen euskaraz eta, nola ez, hitz eta pitz aritu ginen hizkuntzari buruz. Tontorrera iritsi aurretik, bazeuden burdinezko uztai batzuk. Antza, pasatuz gero indarra ematen du eta laguntzen dira gaixotasunak kentzen. Nik, badaezpada ere, eta ohiturak jarraitzen,  pasatu nituen.
Heldutakoan konturatu nintzen ez zegoela gurutze bat bakarrik. Gailurra gurutzez beteta zegoen oroitzeko mendizaleak edo, Herniozaleak, hobeto esanda. Helburu berberekin,aldare txiki bat zegoen. Barruan, hamaika argazki eta mila kandela piztuta. Hori ikusita, niri jarri zitzaizkidan oilo ipurditan...
Haluzinagarriak iruditu zaizkit hortik ikusten diren ikusmenak. Alde batetik, itsasoa ikus zitekeen eta haran osoa. Bestetik, besteak beste, gure baserria, argi eta garbi, Hernioren hegalean, mendian murgilduta, ederra. Gure lagun xarmangarriak azaldu zidan non dagoen Azpeitia, Azkoitia, Zarautz, zein diren mendiak eta, beti bezala, kontatu zizkidan pasadizo pilo bat... Hartu genituen argazki batzuk eta berriro behera.
Lana ondo amaitzen dutenak, bazkari ona merezi dute, ezta? Zelatun bazkaldu genuen. Zelatun: beste leku eder bat. Hortik ere ikusten dira sekulako bistak. Eta, hor dagoen jatetxea izugarri eroso eta hurbila da. Ezin egokiagoa ondo jateko eta,  gainera, konpania paregabekoan. Han zebiltzanak ere ezagutzen gintuzten. "Zu zera euskaldun berria, ezta?" "Ikusi zaitugu telebistan,  zu zea hemen ikixten duena?" Berria naizenez, denek ezagutzen naute Errezilen eta inguruetan, eta galdetzen zidaten ea nola moldatzen nintzen, nitaz kezkatuta. Ez al da polita? Ez al dira zoragarriak Errezildarrak, hurbilak, jatorrak...? Susmo bat daukat: joango naizenean asko botako falta ditut (denak; herria eta herritarrak, baina, batez ere, familia)

Txangoaz gain, eguraldi ona datorrenean aprobetxatu behar da lurrean lan egiteko. Orduan, arratsaldean, hori tokatu zitzaigun. Beno, guri eta guztiei. Giroa nabaritzen zen: traktoren mugimendua baserrietan baita bideetan ere, gelditu gabe. Hainbeste egun txarren ostean, eguzkia aprobetxatu behar izan zen, berriro joan aurretik. Nola eta Oierrek ebaki zuen belarra, orain bildu behar genuen. Iban, Gloria eta hiruron artean egin genuen,  beroa gorabehera. Iban sardearekin, emakumeak eskuarearekin. Ibanek azaldu zidanez, behin ebakita, belarra ezin da bustitu, bestela ustelduko da eta ez luke balioko behiei jan emateko, neguan.
Baserriko lana egiteagatik ez zaizkit eraztunak erortzen. Inondik inora. Hori bai, atera zait baba bat eskuan. Eta ez dago Ibanen errua (berak dioen bezala). Gertatzen dena da nire eskuak ez daudela ohituta lurrean lan egiten. Badirudi finegiak direla. Hala eta guztiz ere, jarraitu nuen biltzen. Jarri tirita txiki bat eta kito.
Eta landu bitartean, aipatutako hurbiltasuna ere sentitu ahal izan nuen. Txirrindulari bat pasatu zen bidetik eta kasu egin zidan: "Aupa Reyes! Zaindu Iban!" Baina, ez genekien nor zen eta gaur jarraitzen dugu oraindik zalantzarekin. Baina, jende guztiak estimatzen nau eta hori zoragarria da. Azkenean, izerditan baina amaitu genuen lana (edo gehiena) Eta poz-pozik, gainera!
Mendira joan, lurra landu... kalekumea izateko, ez dago gaizki, ezta?
















miércoles, 16 de julio de 2014

Bisitariak

Egunotan, bisita batzuk jaso ditugu gure baserrian. Haietatik, hiru azpimarratuko ditut. Bereziena, telebista: lankideak eta lagunak. Patxi, kamera, eta nire Marta maitea, kazetaria, etorri ziren nire baserritar bizitza grabatzera. Kostatu zitzaien baserria topatzea. Izan ere, bidearen erdian jarri behar izan nuen ni ikusteko.
 Eta hor genbilen gustura-gustura, oilaskoen artean, arrautsak jasotzen, ardiei jan ematen eta, denbora osoa, euskaraz, jakina! Egia esan, oso arraroa egiten zitzaidan Martarekin euskaraz mintzatzea, orain arte beti erdaraz egin dugulako. Euskadi Directo aurkezten nuenean egunero hitz egiten genuen telefonoz eta, zuzenean, erdaraz ematen nizkion pasoak platotik. Hala ere, momentu horretan tokatzen zen txipa aldatzea. Gehien bat, ETB1ean agertuko zelako.
Beraz, euskaraz egin genuen denetatik. Esatebaterako, belarra ebaki. Beno, nik bakarrik egin nuen, ezta Oierrek ere segatu zuen. Berak nahiago izan zuen nik ebakitzea eta hori eta bera dela segalaria. Beraren arabera, lan hala-moduzkoa egin nuen eta, hura aditua denez, egia izan behar da. Gloria biziki pozik zebilen telebista grabaketa bitartean. Ezin zen gelditu egon, beti lan eta lan. Hortaz, esan liteke agertu zela bera den bezalakoa: langile eta alaia.
Gainera, erakutsi nion Martari nire logela eta, ohearen gainean, biak etzanda, bi lagun zahar bagina bezala, kontatu genituen elkar nire euskara, aldaketa eta moldaketaren xehetasun gehienak.
Amaitzeko, Gloria, Marta eta hirurok jesarri ginen sukaldean, lasai-lasai, kafetxo bat hartzeko. Eta horrela bukatu genuen bideo eta bisita, paregabekoa, zinez... Marta, bizitasun handikoa, joan zen eta pozez beteta gelditu ginen.

Beste bisita paregabekoa eta harrigarria. Etxera heltzeaz batera, bizilagun bat topatu genuen baserriaren atean eta ez dakit zenbat denbora geratu ginen, hor bertan, solasean. Pertsona bitxia da gure bigarren bisitaria. Azkar egiten, nola-hala ahozkatzen eta hemengo euskalkiz mintzatzen zuen. Hala eta guztiz ere, nahiko ondo ulertzen nion. Iruditu zait barregarria nola saiatzen zen aldatzen batuara. Ahalegin izugarria, baina lortzea, beste kontu bat da. Konturatu nintzen, euskaldun zahar batzuek ez dakite batua nola den zehatz-mehatz.
Eta, are barregarriagoa zen, zain gabe, mutilak galdetu zidanean: "Zu, neska zaharra zara?" Geratu nintzen shockean. "Ba... beno, 31 urte ez dira hainbeste, ezta? Nik oraindik ikusten dut neure burua gaztea." zen nire erantzuna. Eta, bitartean, Gloriak barre egiten. Nik ezin nuen ulertzen zergatik. Gero azaldu zidan neska zaharrak esan nahi duela eskongabea zarela. Orduan, uler nitzakeen bere barreak. Eta, noski,  ez nau harritzen. Behintzat,  zerbait berria ikasi nuen. Egia da pertsona guztietatik ikasten dugula.

Eta bisitarik desiratuena baina, batez ere, beharrezkoena: ahariaren jabearena. Azkenean, badirudi gure infiltratua jabe bat zeukala. Ez dakit nola, Gloriak aurkitu zuen (herrian edo udaltxean galdetzen) eta, arratsalde batean, bat-batean agertu zen adineko gizon bat baserrian. Antza denez, jabea. Eta nik galdetzen nion neure buruari: "Ez zuen falta botatzen aharia, ala?" Itxuraz, ez. Heldu, hartu aharia eta joan zen. Aurrerantzean, (behin iraultzaile desagertuta) ardiak askoz lasaiago daude, ez dute ospa egiten, eta berrartu dituzte haien ohiturak. Eta, hoberena, Gloriak bare-bare har dezake atseden. Merezitakoa!



lunes, 14 de julio de 2014

Asteburu lanpetuta

Tope-tope ibili naiz asteburu honetan. Ez naiz geldi egon, ezta minutu bat ere. Hasi zen eguraldi petralekin (astean zehar bezala). Euria izan ezik, hotza ere egiten zuen. Izan ere, larunbat goizean Gloriak sua piztu behar izan zuen. Pentsatu nuen: "Benetan uztailan gaude?" Negua zirudien...
Eguraldia gorabehera, zuriz jantzi eta Iruñera joan nintzen (eguzkiaren bila) Iruñera edo Pamplonera, adineko euskaldun zaharrek dioten bezala. Hartu nuen autoa eta Tolosan topatu nituen Aintzane eta Mikel: Gloriaren alaba eta senarra. Autobiaren ordez, hartu genuen orokorrean errepidea. Lizartzatik pasatu, Araxes errekaren parean gidatu eta apurka-apurka murgiltzen Nafarroan. Araitz, Betelu, Lezaeta, Lekunberri... Gezurra badirudi ere, leku horiek ez nituen ezagutzen. Eta orain ikusita dauzkadala ziurta dezaket ikusi dudaneko lekurik ederretako bat dela. Hainbeste herri txiki zeharkatzen, mendiaren bihotzean, musika euskaraz entzuten (abesti batzuek biziki zoragarriak)... Zinez, bidaia ikusgarria.
Eta menditik, hiriburura. San Ferminetan egon nintzen noizbait, baina beti gauez. Egunez, inoiz ez, eta irrikaz nengoen joateko. Behin Iruñean, utzi genuen autoa barraken alboan eta alde zaharrera. Nola eta ez neukan zapirik, ezta gerrikorik ere, Aintzanek utzi zizkidan. Eta hasi ginen entzierroko ibilbide egiten (zezenik gabe, noski). Korrika beharrean, lasai egin genuen, tabernaz taberna, giroa ikusten eta txarangak entzuten. Eta bat-batean, hortik agertu ziren erraldoiak dantzatzen. Horrelakoa da Iruña San Ferminetan, nahiz eta euria egin.
Lasai-lasai bazkaldu genuen (sinestezina baina egia), eta nahiko ondo, bide batez. Aintzanerekin ez daukat arazorik moldatzeko. Dena den, batzuetan, galdu egiten naiz. Eta Mikelekin,  azkar egin arren, nahiko ondo ulertzen diot. Eta gustatzen zait berarekin mintzatzea, zentzuko solasa daukalako eta denetatik berba daiteke berarekin.

Eta horrela pasatu egun osoa, euskaraz. Tabernariekin izan ezik, jende guztiarekin euskaraz egin genuen. Hau poza! Eguzkia aurkitu dugu? Esan liteke baietz, arratsaldean atera zelako. Hala ere, Errezilera bueltatu ginenean euria gure zain zegoen.

Igandean, aldiz, goizetik eguzkiak zeruan distira egiten zuen. Giroa ezin hobeto,  adibidez, mendira joateko. Gu, ordea, abiatu ginen Anoetara Amaiaren urtebetzea ospatzera. Haien elkartean bildu ginen eta aukera eduki nuen elkarteko giroa ezagutzeko, orain arte, erabat ezezaguna niretzat. Gizona (Mikel) mantal jarrita eta sukaldean, behar den bezala. Txakoliñekin eta txorixoekin eman zigun ongi etorria. Familia osoak opa zuen urtebetzea. Amaia, dotore-dotorea, egokierak merezi duelako. Berarekin, gurasoak (Aintzane eta Mikel), Oier (neba edo anaia, euskalkiaren arabera) eta Maitane, bere ahizpa, 17 urteko neska polit bat, eta ikaragarri altua, bide batez.
Haiez gain, etorri ziren Iban, Edurne (bere emaztea) eta bi txikiak: Nora eta Julen, zein baino zein xarmantagoak, jateko modukoak. Bazkaria luzea egin genuen eta ez nintzen isildu geratu. Entsaladilla, ganbak, kroketak, bakailao, haragia... eta ondo amaitzeko postre galanta: bizkotxo goxo-goxo, guk egindako erroskillak eta ez dakit zenbat pastel. Gero kafea, trago batzuk eta, elkarteko gizonak, puro bat pilota partidu ikusi bitartean, nola ez! Konturatu gabe, benetako euskaldun giroan murgilduta nengoen. Senti nezakeen.

Gure ohiturez aritu ginen hitz egiten: Euskal Herrikoak eta Sevillakoak, eta hain desberdinak diren. Edurnerekin aski egon nintzen hizketan. Berak sekulako ahalegina egiten zuen nik uler niezaion. Azentu eta hizketa kentzeke, astiro egin zuen eta, nik, bihotzez eskertu nion. Horregatik, ez dakit zenbat ordu eman genuen hitz eta pitz. Galdera ugari egin zizkidan eta nik, pozik, erantzun nizkion denak. Berarekin oso erraza da mintzatzea. Ahaleginaz aparte, bere jarrera harrigarria da, atsegina eta jatorra.

Iban ere bada itzel atsegina eta alaia. Eta asko galdetu zidan, baita ere . Gertatzen
 dena da, ezin diodala ondo ulertu. Orduan, txantxetan dagoela, ironiak ez ditut harrapatzen. Agian, pentsatzen du tonta hutsa naizela hamaika aldiz eskatzeagatik errepikatzeko. Baina,
nahiago dut galdetu ulertu gabe geratu baino.

Nire aurrean Iban eta Oier eserita txiste bat ematen zuen. Haiek ezin azkarrago mintzatzen eta ni, bitartean, saiatzen jarraitzen, alferrik, eta ahoa bete hortz. Falta zen Enrike dena konpletu izateko... Azkenean, denok barre egiten elkar.
Hala eta guztiz ere, primeran moldatzen gara. Denek, salbuespenik gabe, tratatzen naute familietako bat izango banintz. Maitegarriak dira denak.

Ah! Ahazteko zorian nengoen. Susmatzen nuen bezala, Amaiari izugarri gustatzen zaio oparia. "Gerra txikia" Ander Garroren azken liburua. Eta, antza denez, ez da Amaiari bakarrik. Denek eskatu zioten irakurtzeko. Zelako arrakasta! Bejondeizula!







domingo, 13 de julio de 2014

Ohiturak hartzen...

Tirriki-tarraka ikasten ari naiz hemengo ohiturak. Gaur goizean errieta egin dit "agur" izateagatik. Agur esan ostean erantzun dit neska batek "Reyes, hemen adio erabiltzen dugu. Ahaztu agur, mesedez" Harrezkero, ez dut ausartu "agur" esatera.

Eta hori egin dut Tolosan non eman dugun goiza. Lehenengo eta behin erosi dugu pentso apur bat animalentzat. "Seis cincuenta dira" eta hain lasai geratu da dendako mutila. Badirudi zenbaiak gaztelaniaz esaten dituztela. Eta ni, beti, kalkuladora batekin buruan sartuta, batuketak egiten, ondo esateko zenbakiak... Beste apeta bat.

Gero paseo bat ibaiaren bazterretik eta opariaren bila. Laster izango da Amaiaren urtebetzea eta gustatuko litzaidake zerbait eramatea. Buelta batzuen ostean lortu genuen erostea. Bere gustukoa izango delakoan nago, dena den, momentuz, ez dizuet esango zer den oso litekeena baita berak lerro hauek irakurtzea.

Behin erosita, eta ibilaldi baten ondoren, amaitu ginen Gloria eta biok pilotalekuan, Beotibaren. Nola eta irekita zegoen, sartu eta jesarri lasai-lasai... Barruan, ume batzuk jolasten eta ikusle gehiago han-hemenka. Eta hara non, umeen artean Bengoetxea pilotaria entrenatzen zegoen. Ikusgarria iruditu zait bere hurbiltasuna eta bere umiltasuna. Frontoia umeez beteta eta haien alboan entrenamendu egiten... ia-ia futbolariek egiten duten bezala...

Horrez gain, gaur topatu dut nire sukaldari rola. Nola? Erroskillak prestatzen. Onartu behar dut ez naizela batere ona sukaldean, baina, Gloriari eta pazientziari esker zerbait lortu dut.  Irina, azukrea, esne-gaina eta arrautsak (gure oiloak jarrita, noski) mahaian gainean, ondo nahastuta masa lortzeko eta behin masa eginda borobiltzera... Hasieran, ezin nuen ondo borobildu. Baina,  zenbat eta erroskillak gehiago egiten nuen hainbat eta itxura hobea zeukaten eta hainbat eta azkarragoak egiten nituen. Eta ahogozo ere ederra omen zituen, ze bukatu genuenerako Iban heldu zen, probatu baten bat eta badirudi izugarri gustatu zitzaizkiola (edo hori esan zigun, behintzat.) Iban Gloriaren semea da eta bere euskarak beste atal aparte merezi du; abiaduragaitik, gehien bat. Enrike, Oier eta Ibanen artean zoratuta naukate.

Gero guk geuk froga genezakeen oso lan ona egin genuela. Ziur aski ama harro nitaz egongo litzateke. Tamalez ezin du irakurri lerro hauek. Beno, irakurri bai, baina ulertu ez...

sábado, 12 de julio de 2014

Euskara eta bere apetak...

Egun batzuk euskaraz bizitzen eta galdera batzuk sortu zaizkit. Esatebaterako, zergatik ikasten dugun hizkuntzak ez dauka zerikusirik kalean erabiltzen dutenarekin? Benetan euskara hain zaila da? Edo guk egiten dugu zaila? Denbora pasatu ahala konturatu naiz euskarak eta euskaldunek bere apetak dauzkatela... Eta azalduko dizuet zergatik.

Arratsaldean, bizilagunen etxean egon gara Oier, Amaia eta hirurok. "Sar dadila euskaldun berria" esan dute. Eta amen batean atera zizkiguten garagardo batzuk eta urdaiazpikoa apur bat. Etxean bezala egon ginen mintzatzen guztiok, mahai inguruan.

Harrigarria da, zinez, hemengo jendearen hurbiltasuna. Ezagutu berri banaute ere, etxekotzat hartzen didate. Eta hori eskertzen da. Horrelako gauzak, benetan, bultzatzen naute euskara ikasten jarraitzera, nahiz eta nire ikasitako euskara ez izan.
Ez dago esan beharrik paradigma-taula ez dakitela zer den, are gutxiago nominalizazioak. Izan ere, gure bizilagun batek (Eleuterio deritzonak) galdetu zidan zertarako nahi nuela berak motelago hitz egitea. "Zuk ikasita daukazu euskara, nik euskaraz egiten. Orduan, non dago arazoa?" Horren aurrean, zer esan diezaioket nik? Nireak ez daukala zerikusirik bere euskalkiarekin? Esan arren, ez luke adaltuko, beraz, hobe dut isildu eta adi-adi egon. Nire ondo beharrez...

Hala ere, batzuetan ez dakit zein da onena (edo okerrena): batua (ikasitakoa) edo hemen egiten dutena). Hainbeste ordu euskaltegian sekulako hiztegia ikasten gero konturatzeko hemen "edalontziari" "baso" deitzen diote. Eta ez dituzte jaten "dilistak" baizik eta "lentejak".

Gainera, nik eskatzen diet bakoitzean astiroago hitz egiteko, haiek erantzun "kostatzen zaizu entenditzea, ezta?" Entenditu??? Orduan, "ulertu", zer da ba? Akabu izan da Enrikek galdetu didanean afaldu bitartean: "Leitu dituzu berriak gaur?" "Irakurri esan nahi duzu, ezta?" erantzun nik. Eta leitu, entenditu, basoa, lentejak ez dira bakarrak. Badaude gehiago:  "eskribitu" (idatzi beharrean) "permiso" (baimenaren ordez), bastante (zertarako nahiko, ezta?) eta jarraituko genuke zerrenda egiten bihar arte...

Hori hiztegiari dagokionez, baina, gramatika dela eta, beste horrenbeste. "Porque..." hasten dira esaldiak askotan. Eta guk, euskaldun berri maitteok, "-elako, bait-, -eta" ikasten. Hau negargura...

Hori ikusita (edo entzunda) ez nau harritzen jendeak esateak euskara hain zaila dela. Guk geuk zailtzen zaigu bizitza. Dena den, ez da komeni alde batera uztea, ez dut uste gure aztertzaikeek "porque" esatea onartuko digutenik.



viernes, 11 de julio de 2014

Pixkanaka-pixkanaka ulertzen...

Hirugarren eguna eta ardiek jarraitzen dute oporretara joaten. Gloriak norbait indartsua behar du hasia konpontzeko. Nire kasua ez denez, ardiak han-hemenka dabiltza egun osoa. Eskerrak Oier etorri zaren! Berari buruz eta bere euskaraz hitz egingo dizuet geroxeago.

Gaur apur bat gehiago ezagutu dut herria. Tabernan hasi gara eguna kafetxo bat hartzen beste bi lagunekin. Hiru pertsona zeuden: Julita, Errezilekoa; María Luisa, Urrestillakoa; eta Gloria, Goizuetakoa. Hurrenez-hurren, "uie", "ude" eta "ura" erabiltzen dute "ura" esateko. Hiru pertsona eta hiru erara desberdin gauza bat deitzeko. Deigarria, ezta?
Pasatu gara Maiteren etxetik. (Gloriaren lagun bat) Berarekin eta alabarekin aritu gara hizketan. Haietako bat izango banitz sentitu dut. Zinez, harrigarria da nola tratatzen nauen hemengo jendeak (euskaldunek) euskara ikaste hutsagatik.

Gero, Maria Luisarengatik pasatu enkargu batzuk jasotzeko eta joan gara enkargu horiek eramatera. Nora? Euskal Herri are sakonagora. Ezerezaren erdian dauden bi baserritara. Baikotzean gizon bakarra bizi da, animalez ingurututa, zein baino zein ohikoak... Bigarrenak solas apur bat eman digu, beno Gloriari, hobeto esanda. Niri, tamalez, ezinezkoa egin zitzaidan ulertzea. Kotxegabekoa direnez, antza denez, Gloriak astero banatzen dizkie esnea, ardoa, janaria eta guztiz. Beraz, baserritarra izan ezik banatzaile ere egiten dut lan hemen. Eta pozik, gainera!

Oier etortzen da gure lerroetara. Bera da Amaiaren neba (edo anaia, hemen dioten bezala), hortaz, Gloriaren biloba. Ikaragarri alaia eta irekia da eta, horri esker, oso erraza egiten da berarekin mintzatzea. Gertatzen dena da azkar samarra egiten duela. "Erniora iyo al zea behiñe?" galdetu dit. Ez dakit zenbat aldiz errepikatu behar izan duen esaldia nik ondo ulertzeko. (Barre egiten, noski) Hala eta guztiz ere, euskaltegiko irakasle titulua omen dauka. Hori jakinda esan behar izan diot "Motelago hitz egin beharko lieke zure ikaslei, inoiz klaseak ematen hasiz gero. Bestela, jai daukate!" Okerrena izan da hikaz egiten hasi duenean. "Nire aurrean, zukaz, arren."

Sokatira egiten du Oierrek baina segalaria ere bada. Beraz, belarra ebakitzen (ez mozten) irakatsi dit gaur. Ezin duzue imaginatu zelako estilo daukadan. Izan ere, Amaiak hartu dizkit argazki batzuk, baina ez dizkizuet erakutsiko. Ez dut nahi niri iseka egitea...

Bueltaka jarraitu du Gloriak ardiekin. Azkenean bion artean lortu dute zulo konpontzea. Oraingo arazoa beste bat da. Badirudi beste ardi bat agertu dela. Amaia eta biok baserriz baserri ibili gara bilatzen eta galdetzen ea norena zen ardia. Itxuraz, ez zen inorena, hortaz, gurekin jarraitzen du ardi berriak, gure belarra jaten. Gertatzen dena da ez dela ardia (gureak bezala) baizik eta aharia, eta sasoian omen daudenez...

Egun ondo amaitzeko, Enrike bota zituen bertso batzuk afaldu bitartean. Badirudi bertsolaria zarela (edo bertsozalea, behintzat). Eta, onartu behar dut bertsoak botatzen dituenean askoz hobeto ahozkatzen duela. Hori dela eta, esan daiteke pixkanaka-pixkanaka hasi naizela Enrikeri ulertzen.




jueves, 10 de julio de 2014

Euskararen bihotzean murgiltzen...

Lehen gaua baserrian. Nire esnagailua, behien marruak. Apur bat urduri egin nuen lo. (Nire bizitza berria hastear zegoen) Eta nola hasi zen? Ba, Azpeitira joan ginen, asteartero azokara. Bazkaria erosi, arropari begirada bat, anbulategira joan, solas apur bat... eta, konturatzerako, erabat murgilduta nengoen giro euskaldunean. Maitegarriak dira, benetan, azpeitiarrak. Hori iruditu zait niri, behintzat.
Arrandegi ilaran hasi nintzen mintzatzen emakume batzuekin. Haiek galdetzen zidaten "zu Getxon bizi, baina ez zea Getxokoa." Ba ezezt, Sevillakoa, erantzun nik. Kontrolatuta naukate!!!! Egia esan, jende pilo batek ezagutzen nau. Beno, denek Gloria izan ezik, inoiz ez bainau ikusi telebistan eta horregatik horrelako gauzak entzuteak ni baino askoz gehiago harritzen du.

Oraindik ez dizuet ezer kontatu Gloriari buruz. Gloria Goizuetakoa da. Ezkondu zenean etorri zer Errezilera baina orain alarguna da. Senarra aspaldi hil zitzaion eta harrezkero bakarrik bizi da. Beno, beheko solairuan Enrike bizi eta gurekin ematen ditu otorduak. Oso emakume hiztuna da eta hori ezin hobeto datorkit, behar dudana delako. Kriston pazientzia dauka nirekin. Gehienetan ulertzen dit, beste batzuetan, aldiz, galdu egiten zait eta gelditu egin behar izaten dut.
Enrikeri buruz, zer esan diezazueket? Xarmanta dela, izugarrizko ahalegina egiten duela nik uler diezaiodan eta pena ematen dit gehiago ulertu ahal ez izateak. Agian,  maiz, pentsatzen du ez diodala jaramon egiten eta horregatik, noizean behin, pasatzen da erdarara (nik ulertzeko eta jaramon egiteko) baina, are okerragoa da. "Antes en latín misa. Ahora en vasco  la dan" esan dit gaur. Imagina dezakezue zein azentuarekin, ezta?

Baserri lanari dagokionez, kezkatuta ibili da Gloria gaur, ardiek ospa egin baitute. Antza denez, aurkitu dute zulo bat hasian eta hortik atera dira beste leku bateraren bila. Eta gero, Gloria gaixoak, bideratu behar izan ditu egon behar duten tokira. Benetan, min emango lioke baratza osoa puskatzeak. Baina oraingoz, hori ez da gertatu...

Horrez gain, Gloriak etxeko mermelada egiten du. Herrian dauka bere lantokia beste emakume batzuekin. Arratsaldean ezagutu ditut eta egon gara mermelada prestatzen. Beno, egia esan, ni boteak garbitzen aritu naiz. Hala ere, zerbait ikasi dut prozesuari buruz eta ikusi dut. Esatebaterako, nola jartzen dituzten ontzi guztiak "al baño maría" lapiko handi batean. Hori bai, dastatu dut mermelada eta goxo baino goxoago dago. Hilak pizteko modukoa, esango nuke nik!
Aukera izan dut, baita ere, herriko denda ezagutzeko. Eta diot "denda" denda bakarra dagoelako, denetarekin: frutak, gozokiak, txanpu, garbitzeko produktuak...María Luisa da dendaria eta, azkar hitz egin arren, zer edo zer harrapatu diot eta oso etxekotzat hartzen nau. Apurka-apurka murgiltzen ari naiz euskararen bihotzean.







martes, 8 de julio de 2014

Sevillar bat baserri batean...

1. eguna.
Uztailaren 7a eta Iruñera joan beharrean, Errezilerantz abiatu nintzen, guztiz prestatuta nire "abentura" euskalduna hasteko (edo hori pentsatu nahi nuen nik). Kotxea hartu, barrura sartu sekulako maleta (badaezpada ere, inoiz ez dakigu zein izango diren gure beharrak), musika piztu eta errepidera zuzen-zuzenean.
Azpeitiraino dena ondo zihoan, gero, Errezilera gogorrago egin zitzaidan. Bide estu-estua zen, ezagutu barik, mendien artean, zuhaitzez inguratuta, kotxeak ni aurreratzen eta, nola ez, euria egiten hasi zuen. Hala eta guztiz ere, lasai - lasai gidatzen nuen. Zeharkatu Errezil, hamar etxe baino ez dira, zein baino zein politagoak, pasaia ederra, baserriak han-hemenka... Eliza handia... Xarma zeukan leku horrek Geroxeago ezagutuko dut. Nahiko denbora izango dudalakoan nago.
Letea jatetxean aparkatu autoa,  hor geratu nintzen nire lagun estimatuarekin. Xabierrek, euskaldunik inor bada, Azpeitikoa, bilatu zidan baserria eta lagundu nahi zidan lehen egunean apur bat izotza apurtzeko. (Gehien bat, hain zaila ez izateagatik). Letean bertan bazkaldu genuen, bide batez oso ondo, eta gainera ezagutu nuen M.Ángeles, jabea. Xabierrek dioenez, ama bat bezalakoa da. Lau eta erdirako iritsi ginen Gloriaren baserrira, nire helburura. Hortik aurrera, nire etxea.
Hasieran, ez zegoen inor. Baina, bat-batean, gizon bat atera zen etxetik. (Zahar samarra esan behar dut) eta nekez hurbildu zitzaigun. Txapela jantzita eta makila eramanda, nahiko itxura ona zeukan gizonak. "Atsaldeon" esan zuen Xabierrek. Mintzatzen hasi ziren eta ni geratu naiz "pasmarote" bat bezala ez bainuen piperrik ulertzen. Ondo hasten gara! Egia esan, ez dakit nola uler ziezaiokeen Xabierrek gizon horri. Nik bakar-bakarrik harrapatu nion "ochenta y ocho" erderaz esan zuelako. Izan ere, galdetzen nion neure buruari: "Hori benetan euskara al da? Lepoa jokatuko nuke adarra jotzen ari zaizkidala". Baina, inondik inora, euskara zen eta nik ulertu ezinik. Eskerrak Xabier zegoen! Baina bera presaka zebilen eta joan behar izan zuen. Gizon zaharrarekin bakarrik geratu nintzen. Sentitu nintzen "Kutsidazu bidea Ixabel" liburuan bezala...
"Ongi etorri Euskal Herri sakonera, Reyes!"

Hala ere, beldurrak joan ziren Gloria eta biloba, Amaia, heltzeaz batera. Ezin jatorragoak jaitsi kotxetik eta nire bila etorri ziren. Musukatu eta besarkatu genuen elkar eta sartu Ibarguren baserrian. Erakutsi zidaten nire logela, nahiko erosoa, nire komuna eta sukaldea, bizitza egiten duten lekuan.
Haiek berehala harrapatu zidaten nire euskara maila eta ni berehala konturatu nintzen haientzat "joan" aditza "jun" zela, eta bai "g" bai "d" jaten zituztela. Beraz, ez da "ederki" baizik eta "erki" eta "dugu" "deu" bihurtzen da. Hori gutxi balitz, harrituta geratu nintzen gure bizilagunak galdetu zidanean: "Telebistan ikusi zaitut. Zuk euskara ikixten duzu, ezta?" Ikixxxx zer? Noski, testuinguruari esker asma nezakeen ikasi aditza zela. Ikusiak ikusita, esaten nion neure buruari: "Hori ez da batua, Reyes. Hori benetako euskara da, egunerokoa, erabiltzen dena. Ez zaude euskaltegian, neska. Hortaz, aldatu txipa."

Horregatik, Amaiak erabaki zuen bere euskalkiz niri hitz egitea. Eta,  zerbait bazegoen ulertzen ez nuena, errepikatzen edo azaltzen zidan arazo barik. Gainera, hain jatorra bera, eraman ninduen baztarrak ikustera. Ez dago esan beharrik ikuspegiak ezin ederragoak direla. Zinez leku zoragarria da Errezil eta bere ingurua. Erakutsi zidan, baita ere, baserri osoa: oilaskoak, ardiak, behiak, txakurrak, baratza... Baina, biharko utziko dugu nire baserritar bizitza.

Patata-tortilla afaldu genuen eta nik ekarritako urdaiazpikoa Huelvako menditik zuzenean. Eta hara non agertu zela lehendabiziko gizona, Enrike. Ulertzeke, jarraitu nuen, ahal dela, solasean. Batzuetan, Amaiak egiten zuen "itzulpena" nire euskarara, beste batzuetan, Gloriak. Amaia, 21 urtekoa, Anoetan bizi da gurasoekin eta afaldu ostean etxera joan zen lan egin behar baitzuen hurrengo egunean. Ohera joan baino lehen, telebista ikusten geratu ginen Gloria eta biok. ETB1, baldinbaitte! ;-)

Eta hau izan da lehen eguna. Bihar hasiko da benetako euskaldun-bizitza. Irrikaz, noski. Baina bihar biharkoa.